inspirujące nas Idee

Maria Montessori wychodzi z założenia że edukacja jest naturalnym procesem zachodzącym w człowieku, a nie tym co robi nauczyciel. Celem jej edukacji jest wpieranie dziecka w samodzielnym odkrywaniu świata w wspierającym rozwój fizyczny, duchowy, kulturowy, społeczny środowisku.Program Montessori obejmuje naukę praktycznych umiejętności życiowych, sensorykę, muzykę oraz edukację językową, matematyczną i kulturową. „Pomóż mi to zrobić samemu” – zgodnie z tą maksymą zadaniem nauczyciela Montessori jest stworzenie Dzieciom warunków do samodzielnego zdobywania doświadczeń i wiedzy poprzez pracę z materiałami dostosowanymi do ich zainteresowań i możliwości rozwojowych. Dzieci pracują z wybranymi przez siebie pomocami indywidualnie lub grupowo. Same decydują o formie, miejscu oraz czasie pracy. Dzięki zasadzie wolności i swobody w działaniu uczą się samodzielności, dokonywania wyborów i brania za nie odpowiedzialności. Praca z materiałami rozwojowymi i nabywanie nowych umiejętności pomaga im budować niezależność, poczucie własnej wartości i zaufanie do samego siebie.
Do najważniejszych działań pedagogicznych Maria Montessori zaliczała:
– rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne możliwości,
– wykształcenie w dziecku poszanowania do porządku i pracy,
– nauczenie dziecka umiejętności pracy w ciszy,
– wykształcenie w dziecku umiejętności pracy indywidualnej i zbiorowej,
– przekazanie dziecku umiejętności koncentracji podczas wykonywania określonego zadania,
– wykształcenie w dziecku posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie przymusie płynącym z zewnątrz,
– wykształcenie w dziecku takiej postawy, aby zrozumiało, że jego działania nie mogą być uzależnione od nagrody,
– rozwijanie w dziecku zamiłowania do pomocy innym,
– przekazanie dziecku szacunku do pracy innych osób,
– rozwijanie w dziecku umiejętności współpracy,
– pomoc w rozwijaniu indywidualnych uzdolnień dziecka.

Twórcą Porozumienia bez przemocy jest Marshall B. Rosenberg, amerykański psycholog i terapeuta. Porozumienie bez przemocy opiera się na obserwacji i rozpoznawaniu potrzeb i uczuć – swoich oraz drugiej osoby – oraz na otwartym ich wyrażaniu. Rosenberg uważa ze podstawową potrzebą człowieka jest zaspokajanie potrzeb drugiego. Komunikowanie się z dziećmi w ten sposób ma tę szczególną zaletę, że pomaga im kształtować samoświadomość, wrażliwość oraz umiejętności werbalne służące do budowania relacji i porozumienia z innymi ludźmi. Słowo „przemoc”, zawarte w polskim tłumaczeniu, jest rozumiane jako każda forma wywierania wpływu, stawiania się ponad drugim człowiekiem, ignorowanie jego potrzeb i uczuć (choć przemoc w komunikacji może być również kierowana wobec siebie samego, jeśli to własne potrzeby i uczucia stawiamy na drugim planie). Istotą Porozumienia bez Przemocy jest nastawienie na obserwację, nazywanie uczuć, uzewnętrznianie potrzeb i poszukiwanie najlepszej z możliwych strategii, która zaspokoi potrzebę – naszą lub drugiego człowieka.Taki sposób komunikacji pozwala ujrzeć siebie w nowym świetle, a drugiego dostrzec tak, jakbyśmy go spotkali po raz pierwszy w życiu. W takiej rzeczywistości łatwiej nawiązać bliskie relacje, być w kontakcie z samym sobą i z drugim człowiekiem. Ten sposób komunikacji z jednej strony pozwala nam wyrażać się szczerze, bez obawy, że kogoś zranimy, z drugiej – empatycznie odbierać innych. PbP w relacji z dziećmi:
– Nawiązanie kontaktu opartego na obserwacji, nie zaś na ocenie, krytyce, moralnym osądzie, buduje poczucie wartości, które trudno będzie w dorosłym świecie podważyć.
– Poważnie traktowane dzieci chętniej współpracują niż te, których uczucia nie są dostrzegane, a potrzeby brane pod uwagę.
– Dzieci pytane o to, czego chcą są otwarte, kreatywne, pogodne.
– Trudne uczucia są tylko sygnałem niezaspokojonych potrzeb. Nikt zatem nie jest winien, gdy dziecko krzyczy, tupie, rzuca się na podłogę. Przyjęcie uczuć, wszystkich, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa.
– Nagrody i kary zostały zastąpione kontaktem, troską, zainteresowaniem, dostrzeganiem, uważnością.
– PbP zakłada komunikat pozytywny, który jest lepiej słyszany przez dzieci, niż negatywny. Jeśli chcemy, by nas usłyszano, warto mówić o tym, czego chcemy (zamiast o tym, czego nie chcemy).
– PbP uczy mówić „nie”, wtedy gdy się myśli „nie”, a to oznacza, że nikt dzieci nie wykorzysta, nie nadużyje ich „serca”. Wyrażając własne „nie” i szanując dziecięce „nie”, nie krzywdzę drugiego, bo za „nie” dla dziecka stoi „tak” dla dorosłego i odwrotnie. (“Nie” wypowiedziane przez dwu- lub trzylatka jest prekursorem jego zdolności samoobrony, chęci określenia, czego się chce w życiu oraz motywacji do osiągnięcia tego. – M.Sunderland)
– Brak etykiet (grzeczna – niegrzeczna, dobry – zły, łakomczuch – niejadek, aniołek – beksa) czyni dzieci wolnymi i uczy tolerancji wobec drugiego.

1. Równa godność
Równa godność dorosłych i dzieci oznacza, że każdy dorosły i każde dziecko mają tę samą ludzką wartość i jednakowe prawo do poszanowania dla swojej integralności. Potrzeby, uczucia, opinie i życzenia wszystkich powinny być traktowane z taką samą powagą.
Co mówi o równej godności Jesper Juul? „Umiejętność poszanowania godności drugiego człowieka w spontanicznych reakcjach wobec dorosłego partnera lub dziecka wymaga nauki i codziennego treningu.”
2. Odpowiedzialność
Osoby dorosłe ponoszą pełną odpowiedzialność za jakość swoich relacji z dziećmi – zarówno w domu, w przedszkolu czy w szkole. Każdy z nas jest także osobiście odpowiedzialny za swoje zachowanie, wybory i realizację własnych potrzeb. Taka postawa sprzyja budowaniu zdrowych relacji w rodzinie i w instytucjach pedagogicznych. Jednocześnie rozwój odpowiedzialności osobistej u dzieci jest warunkiem zdrowego poczucia własnej wartości i umiejętności dbania o własną integralność.
Co w temacie odpowiedzialności mówi Jesper Juul? „Kiedy w dzieciństwie uczy się nas odpowiedzialności za siebie, z reguły rozwijamy także silne poczucie odpowiedzialności za innych.”
3.Integralność
Jest to suma uczuć, wartości i potrzeb jednostki. Przez długi czas wychowanie dzieci wiązało się z gwałceniem ich integralności, czyli ich psychicznych i fizycznych granic.. Dzisiaj budujemy relacje na poszanowaniu integralności wszystkich członków rodziny, w czym kluczową rolę odgrywa empatia, czyli zrozumienie uczuć i potrzeb innych.
Jak o integralności mówi Jesper Juul? „Gdy dorastało się w rodzinie, w której nie chroniono integralności jej członków, później nie jest łatwo samemu wyznaczać swoje granice i bronić prawa do własnych fundamentalnych potrzeb.”
4.Autentyczność
Autentyczność jest warunkiem bezpośredniego i szczerego kontaktu między dorosłymi i dziećmi . Dzięki niej dorośli mają szansę zbudować swój autorytet, wyznaczając jasne granice własnych potrzeb i wartości. Autentyczność sprzyja także pokojowemu rozwiązywaniu konfliktów i problemów wewnątrz rodziny czy w klasie szkolnej.
W jaki sposób autentyczność postrzega Jesper Juul? „Pokładam nadzieję w wychowaniu, w którym rodzice stanowią dla dziecka autorytet, ale nie są autorytarni. W którym nie unikają swojej wiodącej roli w rodzinie, ale dbają o integralność dzieci.”

Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka:
– Dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności.
– Wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki.
– Indywidualne podejście wychowawcy do każdego dziecka.
– Akcentowanie i przestrzeganie praw dziecka.
– Całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka.
– Powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku. – Wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo – wychowawczego.
Korczak nieustannie podkreślał fakt, że dziecko w żadnym momencie swojego życia nie może być przedmiotem manipulacji świata dorosłych. Często podkreślał, że dorośli unikają dopuszczania dzieci do spraw codziennych, tłumacząc się tym, że dzieci są zbyt małe i niedoświadczone. Według niego dziecko to aktywna i samoistna jednostka zasługująca na szacunek i przestrzeganie jej praw. Janusz Korczak był także człowiekiem ceniącym podstawowe ludzkie wartości: sprawiedliwość, szacunek, godność, piękno, prawdę i miłość do bliźniego. Z tych wartości wyrasta jego stosunek do dziecka i dlatego tak często apelował do wychowawców, aby zatroszczyli się o podstawowe prawa dziecka. Do tych praw zaliczał:
– prawo do miłości,
– prawo do bycia szanowanym,
– prawo do posiadania własnych tajemnic,
– prawo do samostanowienia o sobie,
– prawo do własności,
– prawo do rozwoju,
– prawo do zabawy,
– prawo do pracy,
– prawo do sprawiedliwości.
Partnerstwo w relacjach pomiędzy wychowawcą a wychowankiem o których mówi J. Korczak powinno opierać się na wzajemnym zaufaniu. Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale także wychowawca powinien posiadać zaufanie do dziecka, do jego umiejętności i rozsądku. Interpersonalne relacje pomiędzy wychowawcą a wychowankiem powinny opierać się na pełnym porozumieniu obu stron, na wspólnym działaniu i na wspólnym podejmowaniu decyzji ważnych dla obu stron.